Facebook: ŻARKI. Niekończąca się historia. Napisał do nas p. Krzysztof Łągiewka.
Pan Krzysztof, badając historię majątku Żarki dotarł do starych map, z których jednoznacznie wynika, że tzw. pałacyk Białasów istniał tam już co najmniej od 1891 r. powiem więcej plan miasta Żarki, który możemy obejrzeć w Archiwum Głównym Akt Dawnych pochodzi z 1842 roku, a na nim jest naniesiony budynek zwany obecnie domem, czy też pałacykiem Białasów. Białasowie nabyli ten budynek od Hrabiego. Karol Raczyński. Sprzedał ten obiekt wraz z otoczeniem 9.06.1934. R. Sprzedał wszystko Władysławowi Białasowi jego żonie Emilii Białas z domu Kaczmarzyk oraz Walentemu Białasowi. Ciekawi nas, jakie pokrewieństwo łączyło Walentego z Władysławem? Mapy z 1934 r. sporządzonej do aktu sprzedaży (w załączniku) wynika, że ten budynek już tam stał, czyli Białasowie nie byli jego budowniczymi. Myśli więc, iż nazywanie tego budynku pałacykiem Białasów jest błędne, wszak to nie Białasowie go wybudowali. Kolejna mapa pochodzi z 1914 r. sporządzona na podstawie mapy z 1891 r. (po rosyjsku w załączniku), z której wynika, że ten budynek już tam był w 1891. Z planu Żarek, który znajduje się w Archiwum wynika, że istniał już co najmniej w 1842 r. Idąc dalej tym tropem, czytając i analizując tę sprawę wynika, iż budynek zwany potocznie pałacykiem Białasów zapewne był budowany w I połowie XIX w. razem z basztami i ogrodzeniem. Podejrzewamy, że całość zbudował Piotr Steinkeller, ale to tylko hipoteza. Baszty, brama wejściowa zostały wpisane do rejestru zabytków, a ten pałacyk niestety nie. Czyżby nie sprawdzono tego dokładnie? Nie wiadomo dlaczego? Czy nie były robione żadne jego badania? Może myśleli, że został wybudowany po 1934 r.? Taki budynek powinien zostać przebadany przez specjalistów pod kątem materiału, techniki budowy i porównania tego z materiałem z baszt. Może się okazać, że jest to zabytek, jeśli tak powinien być podniesiony do rangi zabytków.
W załączniku przedstawione są mapy i plany dworu oraz akt notarialny sprzedaży nieruchomości przez hr. K. Raczyńskiego rodzinie Białasów.
Plan miasta Żarki z 1842 roku.
Sygnatura
1/447/0/-/35
Daty 1842 – 1842
Archiwum Główne Akt Dawnych.
W Żarkach zachowała się stara baszta jak opisują różne źródła była ona pozostałością dawnych zabudowań dworskich. Ta baszta nie była jedyną, istniały kiedyś trzy baszty. Oprócz tych trzech baszt istniała piętrowy budynek z bramą wjazdową, obecnie nieistniejący. Jak podaje katalog zabytków zabudowania wyżej wymienione pochodzą z przełomu XVIII/XIX wieku. Czy aby na pewno?
W książce Szkice z Dziejów Żarek pod redakcją Henryka Roli jest artykuł o herbie miasta Żarki, a tam są pokazane przerysy odcisków pieczęci miejskich Żarek. Najstarsza pochodzi z 1553 roku. Są na nich pokazane trzy wieże, mur obronny oraz brama wjazdowa. Przyglądając się nim widzimy duże podobieństwo i odniesienie do trzech baszt Żareckich murów obronnych oraz do bramy wjazdowej. Proszę zauważyć, iż trzy wieże widniejące na pieczęciach są odzwierciedleniem baszt Żareckich. Od lewej śtrdnia potem największa i trzecia najmniejsza, tak są naznaczone na pieczęciach. Baszta pierwsza na pieczęci od lewej, czyli ta, która się zachowała do dziś (widzimy ja jako basztę na zdjęciu numer 1) jest ona średniej wielkości, druga ta najwyższa to ta, która nie istnieje, (widzimy ją jako basztę na zdjęciu numer 2), trzecia wieża jest najmniejsza obecnie też nie istnieje (widzimy ją jako basztę na zdjęciu numer 3). Czyli identycznie jak na pieczęciach.
Brama wjazdowa zaś to tzw. Dom bramny.
Dom bramny to jak mówi Wikipedia „– typ budowli występujący w obwodzie obronnym jako jego część. W domu bramnym w części parterowej, najczęściej na jego osi, znajdował się przejazd prowadzący na dziedziniec zamku, zamykany solidną bramą, a czasem także kozłem hiszpańskim (Kobylicom). Często bramie towarzyszyła niewielka furta dla ruchu pieszego. Górna kondygnacja – tzw. samborze, mieściła najczęściej izby mieszkalne dla stróżów bramy (zwanych „wrotnymi”). Piętro mogło być zaopatrzone w ganek obronny z blankami lub strzelnicami. Niekiedy budynek bramny łączył się z wieżą obronną, bądź budowany był w formie baszty. W ten sposób dom bramny stanowił integralną część obwarowań; mogła mieścić się w nim zbrojownia lub biblioteka” (Wikipedia)
Brama wjazdowa nie istnieje, ale zobaczymy ją na zdjęciach, tak jak fragmenty murów.
Poprzez lata zawieruch wojennych i ustrojów popadało w ruinę, aż groziło zawaleniem, więc zostali rozebrane.
Wniosek jest taki: Baszty Żareckie istniały już w 1556 roku, a nie jak podaje katalog zabytków z przełomu XVIII/XIX. To są oczywiście tylko nasze przemyślenia resztę pozostawiamy waszej ocenie.
Jeszcze takie jedno własne przemyślenia trzy wieże mogą być symbolem trzech obiektów sakralnych. Średnia wieża to Klasztor w Leśniowie, największa to kościół Szymona i Judy oraz najmniejsza to kościółek św. Stanisława B i M przy drodze z Żarek do Jaworznicka.
Autor
