Historia Huty Starej A rozpoczyna się w 1819 r., kiedy grupa czeskich i morawskich przybyszów kupuje od Jana Trepki część wsi, która od tej pory po dziś dzień nosi literę A. Dzięki aktowi notarialnemu spisanemu przed notariuszem Antonim Truszkowskim, w dniu 18 czerwca 1819 r. w Częstochowie, możemy poznać nazwiska „ojców założycieli” tej kolonii tkackiej.
I tak są to „Morawianie” z cyrkułu ołomunieckiego– Joseph Schiktanz z Janowitz (Janovice?), Christian Strohfeld i Franz Weiser z Langendorf (Dlouhá Loučka) oraz Franz Kriegel z Reschen (Rešov), jak również „Czesi” z cyrkułu krudyńskiego – Johann Klaschka i Johannes Demta z Neuwaldek (Nový Valdek) Johann Demel, Franz Erker i Anton Kraus z Abtsdorf (Opatov), Andreas Portele z Dittersdorf (Dětřichov) oraz Joseph Striegl z Ketzelsdorf (Koclířov). 18 stronicowy dokument spisano w dwóch językach: polskim i niemieckim. Na jego mocy, połowa wsi Huty Starej – oznaczona literą A – wraz z Sędzową i Folwarkiem Modrzejowszczyzna została sprzedana okupnikom z kraju austriackiego za „sumę szacunkową” 100.000 złp (dodatkowo 6.300 złp prowizji). Płatność miała zostać uregulowana w następujący sposób: 16.000 złp do zapłaty w dniu spisania aktu; 21.000 złp dnia 20 czerwca 1820 r. (bez prowizji); 21.000 złp dnia 20 czerwca 1821 r. (z prowizją 5 od sta); 21.000 złp dnia 20 czerwca 1822 r. (z prowizją 5 od sta) oraz 21.000 złp dnia 20 czerwca 1823 r. (również z prowizją 5 od sta). Zamieszkali we wsi chłopi mieli prawo przebywać w swoich siedliskach do dnia 20 czerwca 1820 r., „z obowiązkiem odbywania powinności i oddawania zwyczajnych czynszów na rzecz nowych nabywców”. W akcie zawarto również zapis odnośnie wysokości dziesięciny płaconej na rzecz „kościoła parafialnego Starej Częstochowy” (w wysokości 50 złp rocznie). Jan Trepka zobowiązał się oddać w posiadanie połowę wsi Huty Starej wraz z polami, zasiewami, łąkami, lasami, budowlami i włościanami dnia 1 lipca 1819 r., a do czasu zapłaty sumy szacunkowej miał sprawować obowiązki wójta gminy. Akt spisano w obecności Tomasza Müntzera, który był jednocześnie tłumaczem niemieckiej części aktu. Dzięki niezwykłemu dokumentowi – Lustracji wsi z roku 1845, który w bieżącym roku rodzina Ryszarda Conera przekazała Archiwum Państwowemu w Częstochowie, dowiadujemy się, jak kolonia wyglądała w połowie XIX wieku. Wewnątrz poszytu znajduje się również dokument, który rzuca światło na przyczynę powstania samej „Lustracji...”. W dokumencie tym, datowanym na dzień 27 maja 1864 r. czytamy, że okupnicy wsi Huty Starej A zwracają się o pomoc do Wysokiej Komisji Spraw Włościańskich w Królestwie Polskim, „aby raczyła wysłuchać prośbę o nierzetelnem rozmiarze gróntu pomiędzy dwoma częściami własności wsiów Huty Starej Litt: A i B:”. Okazało się bowiem, że mimo rzekomego podziału wsi Huty Starej na dwie równe części, tj. część A i część B, różniły się one wielkością o około 100 mórg nowopolskich, czyli ponad 50 ha (1 morga = 0,5598 ha) na niekorzyść kolonii tkackiej. Potwierdził to właśnie pomiar przeprowadzony w roku 1845 przez inżyniera rządowego Aleksandra Kulczyckiego i komisarza Schoslanda (Lustracja). Dzięki temu dokumentowi wiadomo było, że Huta Stara A została kupiona w roku 1819. Jednak aż do bieżącego roku wydawało się, że akt kupna-sprzedaży połowy wsi nie zachował się.
W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że mieszkańcy Huty Starej A pochodzili z okolic dwóch miast – Morawskiej Trzebowy (Moravská Třebová/Mährisch Trübau) oraz Rymarzowa (Rýmařov/Römerstadt). W aktach parafii Poczesna można trafić na następujące miejscowości: Neuwaldek – Nový Valdek, Nikl – Mikuleč, Absdorf – Opatov, Dittersdorf – Dětřichov, Ketzelsdorf – Koclířov, Mährisch Trübau – Moravská Třebová, Altstadt – Staré Město, Grünau – Gruna, Charlottendorf – Gruna/Karlin, Kaltenlutsch – Studená Loučka, Dreibuchen – Buková/Studená Loučka, Moletein – Maletín, Rostitz – Rozstáni, Ranigsdorf – Linhartice, Loschitz – Loštice, Altendorf – Stara Ves, Johnsdorf – Janušov, Janowitz – Janovice, Harrachsdorf – Harrachov, Römerstadt – Rýmařov, Stohl – Štáhle, Oskau – Oskava, Bladensdorf – Mladoňov, Hangenstein – Skály, Friedrichsdorf – Frydrichov/Bedřichov, Braunseifen – Rýžoviště, Langendorf – Dlouhá Loučka, Wenzelsdorf – Václavov, Deutsch Liebau – Horní Libina, Schönberg – Šumperk; i nazwiska: Anzorge, Appel, Bajer, Balboni, Basler, Beil, Berger, Bittner, Breiter, Caban, Demel, Drimmer, Erker, Feigel, Fiedler, Fikker, Frömel, Fürle, Gasse, Glatzel, Gleicher, Götzel, Größel (Grezel), Hakel, Handel, Hartmann, Hasler, Heler, Helm, Hertel, Hoffmann, Hoinke, Huschka, Jakobi, Janda, Jenisch, Karfiat, Kauka, Kierchner, Kislig, Klaschka, Klein, Knoll, Kopp, Kowarz, Kraus, Krigler, Kruk, Lang, Leśniak, Liehr, Łukomski, Mader, Maitzner, Mauler, Michaliczka, Milczuch, Mesjasz, Mras, Myślin, Nabiger, Nagel, Najgebauer, Naydek, Nefa, Neymann, Niesner, Nowak, Peichel, Piltz (Pilc), Pitsch, Pohl, Portele, Pośpiech, Primitz, Prudzic, Pusch, Repoka, Richter, Röhrig, Rößler (Resler), Rupik, Rupprecht, Ruth, Rybak, Salomon, Schneider, Schön, Schreiber, Schwartz, Sedlarczyk, Seifried, Smoliński, Sokele (Sokala), Stangler, Steiner, Stenzel, Stephan, Straufel, Striegel, Strohfeld, Styx, Teik, Ujma, Völker (Felker), Weder, Weigel, Weniger, Weran, Werberger, Wiesner, Wizenthal, Zimmer, Zohner (Coner), Zorn (Corn). Wcześniej, do roku 1827 chrzty, małżeństwa i zgony z Huty Starej A odnotowywano w aktach parafialnych kościoła pw. św. Zygmunta w Częstochowie. W pierwszych latach trafiamy na następujące osoby (pisownia oryginalna): Jan Breyter, Józef Cygner, Jan Dymel, Antoni Dytrych, Józef Frombel, Józef Fryman, Jan Jegiel, Andrzej Kacper, Jan Klaszka, Franciszek Krygiel, Franciszek Krygler, Jan Mauler, Andrzej Nicolaus, Józef Rymeł, Józef Sauchaur, Chrystian Strofer, Chrystian Sztrufeld (1820); Jan Bayzler, Jan Bier, Józef Bier, Jan Dymel, Józef Frymer, Jan Klaszka, Franciszek Krygiel, Jan Mauler, Krystian Sztrofer, Jan Tenten, Józef Trymel (1821); Jan Breyter, Jan Dymel, Jan Freymał, Józef Huska, Andrzej Kacpar, Jan Klaszka, Franciszek Krygiel (1822). Jak można zauważyć, część osób zapisano w różnorodny sposób. I właśnie owe znaczące różnice pomiędzy faktycznym zapisem nazwisk kolonistów oraz miejsc, z których przybyli, a zastosowanym w aktach – ich fonetycznym odwzorowaniem stwarza trudności badawcze. Dla przykładu, miejscowość Bladensdorf (Mladoňov) na Morawach, z której wywodziła się rodzina Puschów zapisywano w aktach jako: Blontzdorf, Plancdorff, Ploncdorf, czy Wladensdorf. Samo nazwisko Pusch ulegało spolszczeniu, aby uzyskać formę funkcjonującą po dziś dzień w Hucie Starej A – Puś. Znacznym ułatwieniem w poszukiwaniach korzeni osadników, którzy przybyli do Huty Starej A jest inicjatywa regionalnego archiwum w Opawie (Zemský archiv v Opavě). Na stronie archiwum systematycznie pojawiają się skany ksiąg metrykalnych, m.in. z okolic Rymarzowa: http://www.archives.cz/zao/matriky/index.html. Pomocne w odtwarzaniu historii osadników, - mieszkańców Huty mogą być również niezwykle piękne XVIII i XIX wieczne mapy topograficzne Czech, Moraw i Śląska zamieszczone na stronie: http://oldmaps.geolab.cz/
Więcej zdjęć ze spotkania znajduje się tutaj.
Wcześniej jednak nagrodę za osiągnięcia na polu genealogii i historii regionalnej otrzymał Andrzej Kuśnierczyk. Zarówno idea nagrody jak i jej wykonanie to w całości pomysł prezesa Jacka Tomczyka.
"Dzięki Tobie odnajdujemy Tych, z których jesteśmy. Andrzejowi Kuśnierczykowi w dowód uznania. Częstochowa, czerwiec 2010"
Przy okazji informujemy o możliwości zakupienia znaczka z logiem naszego towarzystwa. Znaczek kosztuje 10 zł i wygląda tak:
