Pouczająca lektura akt stanu cywilnego na przykładzie księgi USC Parafii Truskolasy z roku 1857

Szukając śladów przodków rodziny mojego męża w aktach parafii Truskolasy, spotkałam „niejako przy okazji” interesujące zapisy we wszystkich rodzajach aktów (narodziny, zaślubiny, zgony), które są ciekawym źródłem wiedzy o zajęciach ludzi zamieszkujących tamte tereny w roku 1857.

Przeważają w tych zapisach informacje o gospodarzach, gospodarzach czynszowych, ale pojawiają się też zagrodnicy, komornicy, fornale, wolni komornicy, wolne służące, a nawet żebracy.

Nowo narodzone dzieci zgłaszali do chrztu przeważnie ich ojcowie w asyście zaprzyjaźnionych lub krewnych gospodarzy. Ale dość często osobą zgłaszającą narodziny dziecka była akuszerka w towarzystwie szanowanych we wsi gospodarzy (tylko w jednym przypadku zapisano wzmiankę, iż ojciec nie mógł być obecny). Matki tych dzieci to przeważnie wolne służące, wolne komornice, czasem wdowy lub kobiety, których mężowie odbywali służbę wojskową. Większość wsi miało swoja akuszerkę. Były to między innymi: Marianna Zawadzina, Anna Biernacka (Cisie), Franciszka Rurańska (Węglowice), Brygida Korkus (Długikąt), Apolonia Lobaczyna (Jezioro), Kunegunda Jasińska (Truskolasy), Maryanna Gawrys (Panki), Wiktoryna Knajer (Bór Zapilski).
Związane ze środowiskiem wiejskim zawody reprezentowali też w Truskolasach – kowal Tomasz Kurzacz oraz Michał Tylnicki – grabarz kościelny.

Oprócz mieszkańców trudniących się pracą na roli, spotkałam również w owych aktach przedstawicieli innych profesji:

1/ Akt ślubu 5 Bór Zapilski
związek małżeński zawarł PIOTR LABOCHA, lat 48, żołnierz nieograniczenie urlopowany, urodzony w Mostkach Pustkowiu, będący w leśnej służbie rządowej w Borze Zapilskim; świadkami byli: Tomasz KACPERKIEWICZ, organista oraz Mateusz DUDA, grabarz kościelny z Truskolasów

2/ Akt ślubu 8 Truskolasy
JAN CABAŃSKI – strzelec lasów rządowych z Połamańca (urodzony w mieście Kaliszu) i jego oblubienica JULIANNA DOMAŃSKA, córka Waleryana i Katarzyny z Orłowskich, małżonków Domańskich „własnego przemysłu się trzymających”, z Truskolasów; świadkami byli – Wawrzyniec TOMASZEWSKI, strażnik lasów rządowych Leśnictwa Krzepickiego oraz Andrzej WALKIEWICZ (Mestki), strzelec tych lasów

3/ Akt zgonu Połamaniec
świadkowie – Paweł LABOCHA, „sąźniarz” w Leśnictwie Krzepickim, lat 36 oraz Mikołaj PIETRZAK, także sążniarz, lat 46, obaj z Połamańca – informują , iż o godzinie 9 z rana zmarł w Połamańcu Szymon Kapuścik, gospodarz w Zwierzyńcu zamieszkały...

4/ Chrzest w Herbach
tu występują WOJCIECH CYKOWSKI – młynarz z Panek ; JAN KOZŁOWSKI – dzierżawca Klucza Panki oraz ANDRZEJ CHODKIEWICZ – propinator z Herbów

5/ Akt zgonu 162
świadkowie to Wacław KOPCZYŃSKI, strzelec Lasów Kłobuckich oraz Kacper Wilk, komornik (zmarła Krystyna, półroczna córka Kopczyńskiego)

6/ Akt zgonu Panki
KLEMENS WOSIŃSKI „pisarz Propinacyi” oraz WALENTY JĘDRCZAK, karczmarz (zmarła Józefa, dwuipółletnia córka Wosińskiego)

7/ Akt zgonu 191
WAWRZYNIEC DOMAŃSKI, syn zmarłej, strzelec lasów rządowych Leśnictwa Krzepickiego oraz Piotr Kałmuk, gospodarz (zmarła Katarzyna z Orłowskich Domańska, lat 55...)

Przeglądając zapisy aktów spotkałam w nich i inne, bardziej prominentne osoby, zamieszkujące wówczas w parafii Truskolasy. Oto niektóre z nich:

1/ Akt chrztu Truskolasy
WOJCIECH ZAWADZKI – „Nauczyciel Szkoły Elementarnej z Truskolas ” i jego żona Faustyna z Pągowskich ochrzcili swą córkę Helenę Juliannę, a chrzestnymi były znamienite osoby – HILLARY MELKEROWICZ, zastępca Wójta Gminy Panki oraz JÓZEFA KRÓLIKIEWICZ – dziedziczka sołectwa z Truskolasów

2/ Akt ślubu 45 Panki
świadkowie to FELIKS JEZIERSKI , magazynier górniczy z Panek oraz LEOPOLD RUDZKI, dziedzic dóbr Stany
Pan młody – WM KAROL ADAMIECKI, lat 35, „...inżynier górniczy w Dąbrowie zamieszkały, urodzony we wsi Wielka Wrząca z Urodzonego Marcina i Karoliny z Korfów...” (oboje rodzice zmarli). Marcin Adamiecki sprawował Urząd Pomocnika Naczelnika Powiatu Włodawskiego i tam zamieszkiwał.
Panna młoda – lat 24, to „...JULIA WANDA dwóch Imion ŁODWIGOWSKA, córka Wincentego Nadleśnego Leśnictwa Gostynin i Maryanny z Jezierskich, obecnie nieżyjący, Małżonków Łodwigowskich, w Gostyninie zamieszkałego, urodzoną we wsi Goździe, teraz w Pankach przy swym wuju zostającą...”

3/ Akt chrztu 130 Panki
Chrzest Karoliny Wandy Kazimiery, córki Feliksa Jezierskiego, magazyniera Zakładów Górniczych Panki i jego żony Emilii z Ząbkowskich; świadkowie to JÓZEF DEMBSKI, zawiadowca Zakładów Górniczych w Pankach oraz Hillary MELKEROWICZ, Wójt Gminy Panki
rodzice chrzestni – KAROL ADAMIECKI i Marya Adamiecka oraz Kazimierz Adamiecki i Wanda Adamiecka

4/ Akt ślubu Panki
świadkowie – ksiądz ANTONI RUDZKI, wikariusz Parafii Truskolaskiej oraz Marcin Imiełowski, rolnik czynszowy zamieszkali w Truskolasach
Pan młody – WM JÓZEF DORUCHOWSKI, lat 33, „...Naddzierżawca Ekonomij Bolesławia, tamże w Bolesławiu zamieszkałym, urodzonym we wsi Kączki Mostowe w Powiecie Kaliskim z Szymona (nieżyjącego) Naddzierżawcy Ekonomij Bolesławia i Rozalij z Jasińskich Małżonków Doruchowskich w Bolesławiu zamieszkałym ...”
Panna młoda – WJM SALOMEA EWELINA „dwóch Imion KOZŁOWSKA, córka Jana Dzierżawcy Klucza Panki i Augusty Małżonków Kozłowskich w Pankach zamieszkałych, urodzoną w Kiełczygłowie, a teraz w Pankach przy rodzicach zostającą...” (adnotacja o umowie przedślubnej u rejenta Okr. Częstochowskiego p. Mazurkiewicza).

Oprócz w/w prominentów, okolice Panek obfitują w nazwiska ludzi trudniących się zawodami związanymi z kopalniami rud żelaza oraz fabrykami rządowymi w Kostrzyniu (Kostrzyna) oraz w Pankach. Oto niektórzy z nich:

1/ formierze z Panek Maciej Gliński, Jan Rydel, August Szafer, Franciszek Gmyrek, Krzysztof Pawelak, Paweł Kozłowski, Dominik Praski, Franciszek Brzęczek, Jerzy Mirek

2/ „fabrykanci” (robotnicy) z Panek Jan Rabenda, Franciszek Oleśniewicz, Grzegorz Dziubczyk, Piotr Gwarys, Maciej Mrowiec, Józef Sztenzel

3/ kowal hutny – August Buchwald, Jan Pietrzak z Cyganki

4/ Marcin Krawczyk – maszynista fabryczny; Antoni Kozak – stróż fabryczny (zam. Praszczyki); Marcin Judziński – woźny górniczy

5/ Wojciech Pilewicz – chirurg górniczy

Mam nadzieję, iż niektórzy z czytających ten tekst, znajdą wśród wymienionych przeze mnie osób swoich odległych przodków.