Osada młyn wodny Stradom.
W 1871 r. osada młyn wodny Stradom posiadał powierzchnię 49 mórg i 169 prętów.
Według pomiarów z 1879 r. osada posiadała powierzchnię 51 mórg i 132 prętów, w tym: pod zabudowaniami i ogrodami 6 mórg, uprawnej ziemi żytniej 25 mórg, ziemi żytniej uprawianej co 3 i 6 lat 8 mórg, łąki dwa razy w roku koszone 4 morgi, łąki raz w roku koszone 6 mórg, nieużytki 1 morga. Razem 50 mórg, a więc przeznaczenia 1 morgi i 132 prętów nie określono.
Na zasadzie art. 215 ustawy o organizacji ziemskiej włościan i orzeczenia Okręgowej Komisji Ziemskiej w Kielcach z dnia 6 maja 1927 r. wniesiono wpis dodatkowy o tym, że w myśl dobrowolnej umowy zawartej 24 marca 1913 r. włościanie wsi Stradom ustąpili na rzecz osady młynarskiej Stradom należącej do Adolfa Jacquessona część pastwiska gromadzkiego zapisanego w tabeli likwidacyjnej wsi Stradom pod nr 18, a mianowicie 6.8035 ha (6 dziesięcin i 546 sążni) użytków, 0.1006 ha (221 sążni) nieużytków, czyli ogółem 6.9041 ha (6 dziesięcin 767 sążni) w zamian za co otrzymali z gruntów osady młynarskiej Stradom 11.9970 ha (10 dziesięcin i 2355 sążni) pola ornego, 1.4466 ha (1 dziesięcina i 119 sążni) łąki, 0.5426 ha (1192 sążni) nieużytków czyli razem 13.6862 ha (12 dziesięcin i 1266 sążni).
Klemens i Marianna z Barańskich małżeństwo Bendkowscy nabyli osadę młynarską Stradom od Czesława Wytte de Wyttek właściciela dóbr Stradom 30.06/12.07.1869 r. za 3300 rubli srebrnych.
Klemens Bendkowski swoją połowę aktem z dnia 22.10/3.11.1890 r. przekazał swoim dzieciom: Aleksandrowi Bendkowskiemu, Nepomucenie z Bendkowskich Pietrzykowskiej, Teofilowi Bendkowskiemu, Klemensowi Bendkowskiemu i Mariannie Bendkowskiej.
1/13.11.1890 r. o godzinie 8 wieczorem zmarł w Stradomiu Klemens Bendkowski młynarz urodzony w pustkowiu Chrapoń parafii Mstów, zamieszkały w Stradomiu syn zmarłych Jana i Tekli z Maszczyńskich małżeństwa Bendkowskich lat 65 mający, pozostawił po sobie owdowiałą żonę Mariannę z domu Barańską. (ASC Częstochowa 909/1890).
Aleksander Bendkowski swoją część osady sprzedał Pawłowi synowi Kazimierza i Nepomucenie córce Klemensa z domu Bendkowskiej małżeństwu Pietrzykowskim 10/22.05.1895 r.
Marianna Bendkowska z domu Barańska, Nepomucena Pietrzykowska z domu Bendkowska oraz jej mąż Paweł Pietrzykowski sprzedali swoje części 23.01/4.02.1898 r. Józefowi Goldsztejnowi synowi Wolfa.
W ten sposób właścicielami osady młynarskiej Stradom pozostawały następujące osoby: Józef Goldsztejn syn Wolfa w 7/10 części, Teofil Bendkowski w 1/10 części, Klemens Bendkowski w 1/10 części, Marianna Bendkowska w 1/10 części.
Marianna z Bendkowskich Kiser należącą do siebie 1/10 osady sprzedała Józefowi Goldsztejnowi synowi Wolfa 28.01/9.02.1900 r. za 3520 rubli.
Adolf Jacquesson syn Eugeniusza nabył tę osadę na publicznej licytacji w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie 26.06.1900 r. za 28.040 rubli.
Adolf Jacquesson sprzedał z tej osady 1 dziesięcinę i 1342 sążnie Towarzystwu Drogi Żelaznej Herby - Częstochowa 27.05/9.06.1906 r. za 8132 ruble i 50 kopiejek.
Towarzystwo Akcyjne Przemysłu Włóknistego "Societe Anonyme de L'industrie Textile" nabyło osadę od Adolfa Jacquessona 5.02.1930 r. przed notariuszem Kossem w Częstochowie (nr aktu 2288) za 53.000 zł.
Gmina miasta Częstochowa nabyła 0.1471 ha od Towarzystwa Akcyjnego Przemysłu Włóknistego "Societe Anonyme de L'industrie Textile" 27.03.1935 r. przed notariuszem Jarczewskim w Częstochowie (nr aktu 385) za 2942 zł.
Postanowieniem Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu z dnia 17.01.1941 r. zarządcą nieruchomości należącej do Francuskiego Towarzystwa Akcyjnego Przemysłu Włóknistego "Societe Anonyme de L'industrie Textile" został dyrektor Daniel Klöters.
Dr. Daniel Klöters został odwołany postanowieniem Wyższego Sądu Niemieckiego w Radomiu z dnia 4.12.1942 r., ale nieruchomość nadal pozostawiono pod zarządem komisarycznym.
Spółka Akcyjna pod firmą Hugo Schneider w Lipsku AG "HASAG" nabyła tę osadę o powierzchni 15.7148 ha w dniu 3.07.1943 r. od Paula Schmidta będącego komisarycznym zarządcą tego majątku za zgodą Komisarza dla majątku nieprzyjacielskiego w Generalnej Guberni za 2.150.000 marek czyli 4.300.000 złotych.
Goniec Częstochowski, Nr 105 z 25 kwietnia 1915, s. 3.
Okolice Częstochowy w świetle podań ludowych.
Staw na Stradomiu.
Na Stradomiu tuż przy torze kolei Herbsko - Kieleckiej, w pobliżu częstochowskiego dworca kolejowego znajduje się staw Stradomski. Przez staw przerzucono most drewniany, wiedzie po nim droga z Częstochowy do Konopisk, przecina ją inna droga od wsi Stradom do folwarku Zacisze. Na rozstaju stoi mała kapliczka z czerwonej cegły z strzelistą wieżyczką.
Przy stawie wznoszą się zabudowania młyna wodnego. Do stawu tego wpada rzeczka Konopka, płynąca z Gnaszyna. Już z daleka zbliżając się do stawu słyszy się szum wody spadającej kaskadą pod mostem tuż przy zastawie młyńskiej zmieszanej z poważnym szmerem topoli przydrożnych.
Cudnie staw stradomski wygląda w cichy, pogodny poranek słoneczny, gdy na nieruchomej, sinej jego powierzchni odbija się przeczysty lazur nieba z sunącymi po nim białymi, pierzastymi obłoczkami i skrzące od złota, oślepiające słońce, i w stawu wodach przeglądają się wysokie, rozłożyste topole przydrożne, a z za ich gałęzi wyłania się strzelista wieżyczka kapliczki. Ale szczególnie pięknym jest staw ten w pogodny wieczór letni, gdy w nieruchomej lustrzanej fali stawu odbija się krwawa purpura i złoto zachodzącego słońca i gdy nad stawem unoszą się niby dymy kadzielnic mistycznych opary białe.
Gdy wody stawu opadną, wtenczas wynurza się ponad powierzchnię stawu wierzchołek głazu. Głaz ten znajduje się w maleńkiej zatoce stawu w pobliżu toru kolejowego. Poprzez szarą, siną toń wód przebijają się nieuchwytne, delikatne kontury ciemnego, brunatnego granitu polnego mającego kształt trumny. Gdy fale stawu z szumem uderzają o brzegi, tajemnicze wieko trumny leciuchno się kołysze. Wieńczą ją w koło kielichy złociste lilii wodnych.
Podług podania podczas najazdu Szwedów na Jasną Górę pod tym głazem zakopano niezmierne skarby. Ale strzeże ich siła nieczysta. Więc leżą cicho na dnie stawu, głazem przywarte, tajemnicze niezmierne skarby.
Stanisław Rumszewicz
