Zakup majątku ziemskiego w Częstochowie przez Augusta Zawadę, tj. terenów na których znajduje się obecnie część dzielnicy Tysiąclecie.
Największym posiadaczem ziemskim w I Rzeczypospolitej w okolicach Częstochowy był klasztor Ojców Paulinów na Jasnej Górze. Swoje posiadłości otrzymywał z nadań królewskich i od osób prywatnych. Klasztor był również właścicielem miasta Częstochówka. W 1796 r. zaborca pruski konfiskuje dobra ziemskie posiadane przez klasztor jasnogórski. Część tych majątków w 1797 r. zostaje nadana przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II Chrystianowi Henrykowi Kurcyuszowi hr. Haugwitz. Inne są zarządzane przez władze państwowe, ale z czasem i one zostają sprzedane prywatnym osobom. W międzyczasie zmieniają się zaborcy, odchodzą Prusacy, przychodzą Rosjanie. Częstochowa łączy się z Częstochówką w jedno miasto Częstochowa. Dość długo w zarządzie państwowym pozostawał natomiast grunt nazywany potocznie „Plebanka” z tego względu, iż dawniej należał do klasztoru jasnogórskiego. Dawniej położony w Częstochówce, a następnie już w Częstochowie. I ten grunt jednak ulega w końcu „prywatyzacji”. Dnia 13 lipca 1868 r. nabywa go na licytacji publicznej August Zawada za 3650 rubli srebrem. Dnia 24 lipca 1871 r. przed notariuszem Józefem Zborowskim w Częstochowie sporządzono akt notarialny pomiędzy Augustem Zawadą, a Antonim Tomaszewskim, urzędnikiem występującym w imieniu Izby Skarbowej w Piotrkowie. W akcie notarialnym zawarto szczegóły dotyczące nabycia „Plebanki”. Nabyty obszar znajdował się w przybliżeniu pomiędzy dzisiejszymi ulicami Jasnogórską, Kilińskiego i Dąbrowskiego, natomiast na północy dochodząc do wsi Kiedrzyn.
August Zawada był ogrodnikiem. Urodził się 19 września 1832 r. w Dąbrowie koło Opola, jako syn Michała Sowady i Elżbiety z domu Gartnalzek. Ponieważ była to część Prus więc nazwiska rodziców zostały zniemczone, zwłaszcza nazwisko panieńskie matki. Również August Zawada przez pewien czas używał jeszcze nazwiska Sowada, zamiennie z Zawada, co widoczne jest w akcie notarialnym zakupu „Plebanki”. Jednakże w późniejszym okresie był już znany tylko pod nazwiskiem Zawada. Jego żoną była Joanna z Drabikowskich (1832 – 1907). Posiadał z nią czworo dzieci: Karola (1860 – 1916), Władysława (1863 – 1919), Wandę (1869 – 1924) zamężną Malinowskią, Emilię (1879 – 1936) zamężną Szczecińską. August Zawada oraz jego dwaj synowie byli ogrodnikami i na terenie posiadanego przez siebie majątku ziemskiego posiadali gospodarstwa ogrodnicze. Nie będę tutaj szczegółowo opisywał ich życiorysów, a zainteresowanych odsyłam do książki dr Juliusz Sętowskiego: Cmentarz św. Rocha w Częstochowie. W tej publikacji można się sporo o nich dowiedzieć jak również i ze stron internetowych. Członkowie rodziny Zawada spoczęli na cmentarzu św. Rocha. August Zawada wraz z żoną jak podejrzewam spoczywa w grobowcu na którym zapisano tylko: Grób rodziny Zawadów. Obok tego grobowca pochowano Karola Zawadę i jego żonę Cecylię ze Szczecińskich, natomiast w grobowcu Malinowskich spoczywa Wanda z Zawadów Malinowska i jej brat Władysław Zawada. Grobowiec ten położony jest za grobem rodziny Zawadów. Emilia z Zawadów Szczecińska spoczywa w innej części cmentarza św. Rocha. Karol Zawada na początku XX wieku wybudował przy ul. Dąbrowskiego koszary, obecnie zajmowane przez Politechnikę. Przed śmiercią wraz z przyległym terenem przekazał koszary instytucjom dobroczynnym w mieście. Juliusz Sętowski podał, że Karol i Władysław Zawadowie zmarli bezpotomnie, a w ich parterowym dworku przy ul. Chłopickiego 90/98 powstał w 1925 r. Szpital dla Chorych Zakaźnych. Obecnie po dworku nie ma śladu, podobno znajdował się tam gdzie obecnie mieści się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ul. Dąbrowskiego 43/45. Być może ktoś ma co do tego pewne informacje lub też fotografie dworku?
Nazwa „Plebanka” po nabyciu tego gruntu przez Augusta Zawadę przestała być używana, a teren od nazwiska właścicieli zaczęto nazywać Zawadami. W latach 60tych XX wieku na dawnym majątku ziemskim Ojców Paulinów i rodziny Zawadów powstała dzielnica Tysiąclecie.
Poniżej akt notarialny nabycia „Plebanki” przez Augusta Zawadę, a także akty metrykalne dotyczące członków rodziny Zawada.
My
Aleksander IIgi
Cesarz Wszech Rossyi Król Polski
etc. - etc. - etc.
Wiadomo czynimy, iż przed Rejentem Kancellaryi w Mieście Częstochowie, zeznany został Akt osnowy następującej
N 291 Repertoryi.
Działo się w Mieście Powiatowym Częstochowa Gubernii Petrokowskiej, w Jurysdykcyi Sądu Pokoju w Częstochowie w Kancellaryi podpisanego Rejenta, dnia (dwunastego) dwudziestego czwartego Lipca tysiąc ośmset siedmdziesiątego pierwszego roku.
Przed Józefem Zborowskim Rejentem Kancellaryi w Mieście Częstochowie w temże Mieście w Domu pod N 64 zamieszkałym i Kancellaryą utrzymującym, w obecności Świadków w końcu Aktu tego wymienionych, prawem wymagane przymioty mających, stawili się osobiście:
1. Antoni Tomaszewski Urzędnik Bióra Powiatu Częstochowskiego w Imieniu i na rzecz Izby Skarbowej Petrokowskiej działającej w Imieniu Skarbu z mocy delegacyi i upoważnienia w dniu 25 Sierpnia r. z. za N 10.843 wydanego, a tu do Aktu tego w Oryginale składającego się - i na podstawie Rozporządzenia Izby Skarbowej Petrokowskiej z dnia 13 Sierpnia r. z. za N 11.923 czyniący, - tu w Mieście Częstochowie zamieszkały i zamieszkanie prawne z Urzędu swego mający, - z jednej - a
2. August Zawada (Sowada) Ogrodnik również tu w Mieście Częstochowie zamieszkały i zamieszkanie prawne mający, - z drugiej strony.
Obadwa stawający będąc mnie Rejentowi z osób swych znani, do działań prawnych zdolni, jawnie i dobrowolnie zeznali i niniejszym zeznają kontrakt sprzedaży i kupna, z kontraktu przez Izbę Skarbową w dniu 29 Kwietnia 1870 r. zawartego, a przez Ministerstwo Finansów zatwierdzonego, który tu w Oryginale pokładają, - osnowy następującej.
§ 1
Antoni Tomaszewski oświadcza: Petrokowska Izba Skarbowa na zasadzie decyzyi byłej Kommissyi Rządowej Skarbu Królestwa Polskiego z dnia 13/25 Kwietnia 1867 r. wydanej stosownie do postanowienia Komitetu Urządzającego Art. 620 - i w skutek odbytych 1/13 Lipca 1868 roku licytacyi zatwierdzonych 20 Sierpnia 1868 r. sprzedała Augustowi Zawada na wieczne czasy popauliński grunt "Plebanka" w Mieście Częstochowie Guberni Petrokowskiej Powiecie Częstochowskim ze wszystkiemu przynależnościami i dochodami do takowego należącemi, a także ze wszystkiemi prawami i obowiązkami jakie służą Skarbowi, zatem też Zeznający Antoni Tomaszewski Urzędnik Bióra Powiatu Częstochowskiego w Imieniu Izby Skarbowej Petrokowskiej działającej w Imieniu Skarbu - z mocy delegacyi i Upoważnienia Bióra Powiatu Częstochowskiego wyż powołanego, a tu złożonego i na podstawie Rozporządzenia tejże Izby Skarbowej Petrokowskiej z dnia 13 Sierpnia r. z. za N 11.923 czyniący. Takowy po Pauliński Grunt "Plebanka" zwany tu w Mieście Częstochowie położony ze wszystkiemi przynależnościami i dochodami do takowego należącemi i z wszystkiemi prawami i obowiązkami jakie służą skarbowi sprzedaje na wieczne czasy współstawającemu Augustowi Zawada (Sowada).
§ 2
Szacunek za po Pauliński Grunt "Plebanka" na publicznej licytacyi postąpiony Rubli srebrem trzy tysiące sześćset pięćdziesiąt, powinien być zapłacony w ten sposób -
a Summę Rubli srebrem czterysta siedmdziesiąt dziewięć jako stanowiącą połowę oszacowania, Nabywca wniósł do Kassy Gubernialnej Petrokowskiej, a w tej kwocie jedną czwartą część to jest Rubli srebrem sto Listami Likwidacyjnymi w nominalnej ich wartości z należnemi Kuponami za nieupłyniany czas.
b Summę zaś Rubli srebrem trzy tysiące sto siedmdziesiąt jeden stanowiącą resztę szacunku - Nabywca obowiązany zabezpieczyć przez wniesienie jej w pierwsze miejsce Działu czwartego księgi hypotecznej, którą on założyć winien dla nabytego po Paulińskiego gruntu "Plebanka" i z takowej dłużnej summy obowiązany wnosić do Kassy Okręgowej Częstochowskiej po pięć od sta na procent a po dwa od sta na umorzenie kapitału czyli po Rubli srebrem dwieście dwadzieścia jeden kopiejek dziewięćdziesiąt siedm z góry w dwóch półrocznych ratach w Czerwcu i w Grudniu każdego roku do czasu zupełnego zapłacenia całej należności pod rygorem exekucyi Administracyjnej. Opłata tych rat terminowych powinna następować bez żadnych ze strony Skarbu przypomnień.
§ 3
Skarb nie może żądać od Nabywcy zapłacenia należności oznaczonej w par 2 pod litterą b przed terminami oznaczonemi. Nabywca zaś ma prawa w każdym czasie zapłacić sumę dłużną w całości lub częściowo i Skarb otrzymawszy o tem drogą właściwą zawiadomienie przyjmie od niego takową summę. Skarb zezwoli wykreślić z księgi hypotecznej wpisu dłużnej summy kosztem Nabywcy, a po upłacie tylko części stosunkowo zmniejszy procentowe raty przyjęte przez Nabywcę paragrafem frugim tego kontraktu.
Przy spłacaniu długu częściami Skarb nie jest obowiązany przyjmować od Nabywcy summ nieokrągłych to jest niekończących się na sto.
Gdyby Nabywca nie wniósł w terminach oznaczonych należnych od niego rat i zadłużył się dwie całkowite raty to Skarb ma prawo zażądania na raz jeden całej summy jaka jeszcze niespłaconą pozostanie - i jeżeli Nabywca nie zapłaci takowej w ciągu trzech miesięcy, to nabyty przez niego po Pauliński grunt "Plebanka" będzie wystawiony na sprzedaż na ryzyko Nabywcy w drodze Administracyjnej.
§ 4
Nabywca kupuje po Pauliński grunt "Plebanka" w Mieście Częstochowie w takim stanie w jakim się rzeczywiście znajdował w dzień licytacyi i nie ma prawa rościć jakich kolwiek bądź pretensyi co do wartości i dobroci kupionego przez nie niego po Paulińskiego gruntu "Plebanka" a również nie ma prawa żądać od Skarbu jakich kolwiek bądź poręczeń (ewikcyi) na przyszłość.
§ 5
Z dniem licytacyi wszelkiego rodzaju przybytki i ubytki mogące z jakiego kolwiek bądź wypadku lub przyczyny nastąpić w kupionym gruncie "Plebanka" odnoszą się na rachunek Nabywcy. Dochody z po Paulińskiego gruntu "Plebanka" należą do Skarbu po dzień (20 Maja) 1 Czerwca 1868 r. od tego zaś dnia takowe dochody należą do Nabywcy.
§ 6
Nabywca obowiązany od wyżej oznaczonego terminu opłacać podatki i ponosić powinności tak samo jak właściciel prywatny tak obecnie istniejące i jakie mogą być ustanowione lub zmienione.
§ 7
Do po Paulińskiego gruntu "Plebanka" stanowiącego przedmiot sprzedaży, żadnych sporów co do granic takowego gruntu nie wnoszono, jednakże Skarb nie ręczy za mogące powstać w przyszłości spory lub processa, - prowadzenie których i skutki z nich dotyczą wyłącznie Nabywcę.
§ 8
Opłaty stemplowe i koszta sporządzenia Aktu Notarialnego Nabywca i Skarb ponoszą po połowie zaś przepisania tytułu własności i wprowadzenia Nabywcę w posiadanie gruntu "Plebanka" w Mieście Częstochowie poniesie Nabywca. Również Nabywca obowiązany złożyć Izbie Skarbowej Petrokowskiej swoim kosztem Wyciąg z księgi hypotecznej założonej dla nabytego po Paulińskiego gruntu "Plebanka" i formalny Wyciąg Główny kontraktu Notaryalnego o sprzedaż i kupno zawartego.
§ 9
Spory mogące powstać o sprzedaż i kupno gruntu tego "Plebanka" w Mieście Częstochowie rozbierane i decydowane być mają w drodze Administracyjnej.
Poczem Akt ten w obecności świadków: Hermana Wolberg i Feliksa Kosowskiego obudwóch tu w Mieście Częstochowie zamieszkałych Obywateli Kraju, zdziałany, przeczytany, przyjęty i w dowód tego przez czyniące strony, Świadków i mnie Rejenta własnoręcznie podpisany został. Stempel do Aktu tego za Rubli srebrem czternaście kopiejek sześćdziesiąt pobrany.
(podpisano) August Sowada. Herman Wolberg świadek. Feliks Kosowski świadek. Józef Zbrowski Rejent. Zalecamy i rozkazujemy wszystkim Komornikom Sądowym od których by się tego domagano aby niniejszy Akt wyexekwowali.
Prokuratorom Królewskim przy Trybunałach Cywilnych aby tego dopilnowali.
Wszystkim Kommendantom i Urzędnikom siły zbrojnej aby dodali pomocy wojskowej gdy o takową prawnie wezwani będą.
Z ksiąg metrykalnych parafii Dąbrowa:
Dnia 20 września 1832 r. chrzest imieniem August urodzonego 19 września w Dąbrowie syna Michała i Elżbiety z Gartnalzek. Matka chrzestna: Róża Gabriel z Dąbrowy. Ojca chrzestnego nie posiadał. (akt urodzenia nr 44 z 1832 r.)
Z ksiąg metrykalnych parafii św. Zygmunta w Częstochowie:
Dnia 26 grudnia 1899 r. o godzinie 9 rano zmarł w Częstochowie August Zawada, obywatel zamieszkały w Częstochowie, urodzony w Dąbrowie w Prusach, syn Michała i Elżbiety małżeństwa Zawada, lat 70, pozostawił po sobie żonę Joannę z Drabikowskich. Świadkowie: Karol Zawada lat 39 i Ignacy Szczeciński lat 57, obywatele z Częstochowy. (akt zgonu nr 1183 z 1899 r.) W akcie zgonu nieco zawyżono wiek zmarłego.
Dnia 9 kwietnia 1907 r. o godzinie 9 rano zmarła w Częstochowie Joanna Zawada, wdowa, obywatelka, lat 75, córka zmarłych Wincentego i Ewy z domu Uznańska małżeństwa Drabikowskich, urodzona w parafii Wieluń. Świadkowie: Karol Zawada i Stefan Szczeciński, obaj obywatele z miasta Częstochowa. (akt zgonu nr 396 z 1907 r.)
Dnia 19 listopada 1916 r. o godzinie pierwszej i pół po południu zmarł w Częstochowie Karol Zawada, ogrodnik, obywatel miasta Częstochowy, lat 56, urodzony w Rudnikach w powiecie wieluńskim, zamieszkały w Częstochowie, syn Augusta i Joanny z Drabikowkich małżeństwa Zawada. Pozostawił po sobie żonę Cecylię z domu Szczecińską. Świadkowie: Kajetan Szczeciński lat 57 i Stefan Szczeciński lat 41, obywatele z Częstochowy. (akt zgonu nr 1306 z 1916 r.)
Dnia 16 października 1918 r. o godzinie 9 wieczór zmarła w Częstchowie Cecylia Salomea Zawada, wdowa po Karolu Zawadzie, lat 46 licząca, urodzona i zamieszkała w Częstochowie, córka Ignacego i Emilii z Stanisławskich małżonków Szczecińskich, obywatelka Częstochowy. Świadkowie: Kajetan Szczeciński lat 57 i Stefan Szczeciński lat 44, obywatele miasta Częstochowy. (akt zgonu nr 545 z 1918 r.)
Dnia 4 stycznia 1919 r. o godzinie 3 po północy w szpitalu na Zawodziu zmarł Władysław Felicjan Zawada, kawaler, lat 55, ogrodnik, urodzony w Rudnikach, powiatu wieluńskiego, zamieszkały w Częstochowie, syn Augusta i Joanny z Drabikowskich małżonków Zawada. Świadkowie: Stefan Szczeciński lat 44 i Kajetan Szczeciński lat 66, obywatele miasta Częstochowy. (akt zgonu nr 13 z 1919 r.)
Dnia 6 sierpnia 1924 r. o godzinie 5 rano zmarła w Częstochowie Wanda Malinowska, wdowa, lat 55, urodzona w Rudnikach, stała mieszkanka gminy Żarki, córka Augusta i Joanny małżonków Zawada. Świadkowie: Adam Musiał i Justyna Muzykarzowa, pełnoletni, zamieszkali w Częstochowie. (akt zgonu nr 350 z 1924 r.)
Dnia 8 kwietnia 1936 r. o godzinie 13.30 zmarła w Częstochowie Emilia Antonina Szczecińska, lat 56, urodzona w Częstochowie, córka Augusta i Joanny z Drabikowskich małżeństwa Zawada, pozostawiła po sobie męża Rajmunda Stefana Szczecińskiego, ogrodnika, obywatela Częstochowy. Świadkowie: Henryk Podlewski lat 59, obywatel, i Zdzisław Szczeciński, ogrodnik, lat 25, zamieszkali w Częstochowie. (akt zgonu nr 136 z 1936 r.)
Poniżej na fotografiach: groby członków rodziny Zawada na cmentarzu św. Rocha.