Prusicko.
Dobra te jeszcze w pierwszej połowie XIX w. należały do dóbr Jedlno.
Po odłączeniu od nich dobra Prusicko składały się z 3 oddziałów:
1. Dobra Prusicko tj. folwark i wieś Prusicko, wieś Kuźnica, młyn i karczma Almierz, kolonie: Rybaki, Moczydła, Gwość czyli Gwoździec, Płaczki, Zychy, osady pojedyncze: Miroszowy i Przyręby.
2. Dobra Wólka Prusicka tj. wieś, folwark i młyn Wólka Prusicka, kolonie: Perchy, Nowa Wieś, osada dla służby leśnej Janów.
3. Dobra Broniszew tj. wieś i folwark Broniszew, kolonia Klekoty, oddzielna karczma należąca do Klekot.
29.09/11.10.1864 r. dobra Broniszew nabył Wacław Szczytnicki za 213.333 zł i 10 gr, tj. 32.000 rubli od Ignacego Morzkowskiego, który był nabywcą praw Józefa Morzkowskiego do tych dóbr.
29.07/10.08.1865 r. dobra Wólka Prusicka od Józefa Morzkowskiego nabył Ignacy Morzkowski za 33.000 rubli.
W ten sposób dobra Broniszew i Wólka Prusicka odpadły od dóbr Prusicko.
W 1901 r. dobra Prusicko miały powierzchnię 1528 dziesiatyn i 1542 sążni.
W okresie międzywojennym ziemię rolną z tego majątku rozparcelowano. Właściciele dóbr pozostawili sobie tylko lasy, stawy i kaflarnię.
Ignacy Morzkowski nabył dobra Prusicko 15.04.1806 r. od Adama Bielskiego za 750.000 zł.
Igancy Morzkowski, wdowiec, zmarł w Wólce Prusickiej 1.09.1859 r. o godzinie 8 rano w wieku 83 lat, urodzony w we wsi Jajkach, był synem Antoniego i Teresy z Linowskich (ASC Nowa Brzeźnica 43/1859).
Ignacy Morzkowski testamentem z dnia 9.04.1859 r. swoim spadkobiercą uczynił swego syna Józefa Morzkowskiego.
Wiktoria z Borzęckich Krynkowska, żona Edmunda Krynkowskiego nabyła Prusicko od Józefa Morzkowskiego 27.06/9.07.1863 r. za 550.000 zł tj. 82.500 rubli.
August Wiediger nabył Prusicko na licytacji publicznej przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie 6/18.05.1872 r. za 40.500 rubli.
Hipolit i Józefa z Wiedigerów małżeństwo Łabęccy nabyli Prusicko od Augusta Wiedigera za 34.000 rubli.
Stanisław Sokolnicki syn Tadeusza nabył Prusicko od małżeństwa Łabęckich 12/24.07.1876 r. za 36.000 rubli.
Jan Nakwaski syn Konstantego nabył Prusicko od Stanisława Sokolnickiego 5/17.11.1876 r.
Feliks Szydłowski syn Władysława nabył Prusicko od Jana Nakwaskiego 20.09/2.10.1880 r. za 96.000 rubli.
Moszek Kamień syn Lejby w 1/3, Szlama Kamień syn Lejby w 1/3, Lejba Kamień syn Abrama w 1/3 nabyli Prusicko od Feliska Szydłowskiego 29.06/11.07.1882 r. za 118.392 ruble.
Lejba Kamień syn Abrama nabył części od Moszka i Szlamy Kamieni 6/18.09.1883 r. za 60.000 rubli.
Ludwik Jakubowski syn Stanisława nabył Prusicko od Lejby Kamienia 27.03/8.04.1884 r. za 150.000 rubli.
Stefan Andrzej Lubomirski syn Eugeniusza nabył Prusicko na licytacji publicznej przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie 18/30.05.1892 r. za 27.001 rubli.
Róża z Broel Platerów Lubomirska nabyła Prusicko od Stefana Andrzeja Lubomirskiego 12.08.1933 r. za 109.500 zł.
25.09.1947 r. Skarb Państwa w postaci Lasów Państwowych przejął majątek Prusicko na podstawie dekretu z 12.12.1944 r. o przejęciu niektórych lasów. Jego powierzchnia wynosiła wtedy 2601.9700 ha. Oprócz lasów przejęto również stawy i kaflarnię należącą do dóbr.
Po 1989 r. stawy oraz nieczynną już kaflarnię sprzedano w ręce prywatne.
Jako ciekawostkę wspomnieć należy, że Ignacy Morzkowski ze związku z Anną Męcińską posiadał córkę Ludwikę, żonę Daniela Myszkowskiego. Ich córka Antonina wyszła za mąż za Adama Amilkara Kosińskiego (1815 - 1893), heraldyka i autora powieści historycznych. Przez pewien czas oboje mieszkali w którymś z majątków Morzkowskich, być może właśnie w Prusicku, ewentualnie w Wólce Prusickiej bądź Broniszewie. Do dziś jedna z dróg leśnych w lasach prusickich jest określana mianem Dukt Kosińskiego.
Folwark prusicki znajdował się w osadzie zwanej obecnie Kaflarnia. Do dziś z folwarku przetrwał budynek kaflarni oraz piętrowy, ceglany dom w którym mieszkali pracownicy majątku. Obecnie jest niezamieszkany.
Interesująca jest historia kaflarni. W Nr 60 Gońca Częstochowskiego z 30.08.1910 r. na str. 3 ukazało się ogłoszenie o otworzeniu z dniem 1 sierpnia 1910 r. fabryki kafli i wyrobów ceramicznych w Prusicku w dobrach ks. Stefana Lubomirskiego. Fabrykę tę otwarli L. Nieprzecki i K. Federowicz właściciele przedsiębiorstwa pod nazwą Fabryki Kafli i Wyrobów Ceramicznych we Mstowie i w Prusicku. Katalog zabytków budownictwa przemysłowego w Polsce z 1967 r. T.4, zeszyt 1, s. 18 podaje: "Kaflarnia założona w 1914 r. przez ks. Lubomirskich, właścicieli tych dóbr, w przebudowanym budynku dawnej owczarni: parterowy budynek murowany, długość 54 m, szerokość 12 m; dach dwuspadowy, kryty papą. W 1959 r. budynek ten został przebudowany i podwyższony o 1,5 m. Kaflarnia obecnie czynna." Data 1914 jest błędna, bowiem ogłoszenie pochodzi z 1910 roku. Wszystko wskazuje jednak na to, że po jakimś czasie kaflarnię z rąk założycieli przejęli Lubomirscy. Być może to wydarzenie miało miejsce w 1914 r. Kafle produkowane przez Lubomirskich wyróżniały się tym, że na swojej wewnętrznej stronie posiadały odcisk herbu Śreniawa i treść: *KSIĘCIA LUBOMIRSKIEGO*PRUSICKO PRZ. KŁOMNICE*. PRZ. oznacza przystanek. Według księgi meldunkowej z okresu międzywojennego kaflarnia zatrudniała 4 kaflarzy zamieszkałych na folwarku prusickim:
1. Baryś Józef, syn Aleksego i Julianny z domu Pikulskiej, ur. 18.12.1899 r. w Brzeźnicy.
2. Ziaja Józef, syn Wojciecha i Józefy z domu Dobrakowskiej, ur. 13.02.1903 r. w Kruszynie.
3. Zych Franciszek, majster kaflarski, syn Macieja i Katarzyny z domu Rzepka, ur. 22.03.1886 r. w Prusicku. Mieszkał na folwarku wraz z żoną Bronisławą z Przygodzkich i dziećmi: Genowefą, Marianem, Józefą, Krystyną, Lucjanem i Henryką.
4. Majkowski Zygmunt, syn Feliksa i Cecylii z domu Stobiecka, ur. 29.04.1890 r. we wsi Probostwo Łask. Mieszkał na folwarku wraz z żoną Bronisławą i synami: Józefem i Wacławem. Zygmunt Majkowski zmarł 13.03.1947 r.
A oto co na temat kaflarni podaje Forum Nieoficjalnej Strony Gminy Nowa Brzeźnica
www.nowabrzeznica.fora.pl
"Kaflarnia w Prusicku za czasów Lubomirskich była największym zakładem produkujący kafle w tej okolicy .Z czasów które pamiętam i opowiadań że po wojnie w dalszym ciągu produkcja kafli była utrzymana. Można domniemywać że glinę do wytwarzania kafli wydobywano w okolicach (Bielawin) w kierunku torów kolejowych , na tzw. gliniankach na początku wsi wydobywano glinę do lat 60. Później posadzono tam topole które rosną do dzisiaj. Na terenie kaflarni były 2 zbiorniki do składowania gliny i chyba 2 zbiorniki do wyprawy gliny . Byli pracownicy opowiadali że glina była rozdeptywana przy pomocy pracowników w tych dołach , w późniejszej fazie wprowadzono kierat do mieszania gliny które były poruszane za pomocą koni . Dalsza produkcja odbywała się wewnątrz hali fabrycznej od wtłoczenia kafla aż do wypalenia w 2 piecach opalanych drzewem . Po zaprzestaniu produkcji kafli budowano tzw. piece przenośne a następnie supreme która służyła do tzw. ocieplenia stropów i belek i rygli nad okiennych."
"Przed wojną w kaflarni produkowano kafle „pałacowe” i eksportowano do Szwajcarii. Głównym mistrzem był Żyd o nazwisku Bauc lub Baum, którego zamordowali Niemcy w czasie wojny. Po wojnie, nadal produkowano kafle, ale były one już słabej jakości. Problem polegał na braku recepty na szkliwo ceramiczne którym powlekano kafle, a której tajemnicę znał i nikomu jej nie zdradził, właśnie ów Baum. W czasie wojny uległy też zniszczeniu formy kaflowe z ozdobnymi reliefami. Niestety, tego typu mistrzów już nie było na rynku pracy, stąd produkowano kafle gładkie z białym i beżowym szkliwem. Jakość kafli „zeszła na psy” pod koniec lat 50. kiedy szefem produkcji został jakiś „towarzysz” – specjalista technolog, który uznał, że można kafle produkować z gliny bez jej sezonowania. W zasadzie, pożar kaflarni (chyba w 1960 roku ) pomógł zakładowi zmienić profil produkcji z kafli na płyty cementowo – wiórowe."
Być może ktoś z czytelników forum TGZCz posiada jeszcze jakieś informacje na temat kaflarni, którymi mógłby się z nami podzielić.
Poniżej na fotografiach:
1. Ceglany budynek pracowników folwarku Prusicko (podobno dawniej był to spichlerz, który przebudowano na dom mieszkalny).
2. Kaflarnia.
3. Kafel od strony zewnętrznej.
4. Kafel od strony wewnętrznej.
5. Znak na wewnętrznej stronie kafla ks. Lubomirskich.