Mlyny i mlynarze - okolice Czestochowy

Gdy Ania Fukushima zakładała ponad rok temu watek młynarski , nie spodziewała się chyba takiego efektu. Okazuje się , że klany młynarskie za nic miały sobie dawne kordony. Stanowili niezwyklą społeczność. Mogę - ze swojego doświadczenia - porównać młynarzy do dawnych kuźników. Co ciekawe, osiadali często przy dawnych kuźniczych stawach , na tzw. kuźniczyskach. Chodziło o gotową infrastrukturę : groble i spiętrzenia wody. To chyba ( może nie chyba a niewątpliwie!) jest sukces TGZC na tle wszystkich towarzystw - z ukłonem w stronę p. Korneli Major z Kielc .
Tylko raz spałem w sąsiedztwie pracującego (drewnianego!) młyna wodnego. Zapewniam: niesamowite doznania. [To było w Grodzisku k. Ojcowa].
Sadzę, że należy nam się jakiś grant z Ministerstwa Kultury na opublikowanie wszystkich informacji na naszej stronie. Jak napisać wniosek? Oto jest pytanie,
Dziękuję wszystkim za dotychczasowe informacje. Proszę o kontynuacje, bo robi się coraz ciekawiej.

Z akt metrykalnych wynika że młyn zwany Saternus pod Widzowym prowadził ok 1830 r Jan Rorat, a później jego syn Jakub Rorat (akt urodzenia Wojciecha 1853 r.)

W 1876 r. do dóbr Żarki należało 8 młynów wieczysto - dzierżawnych. Były to:
1. Olesiów czyli Mandat.
2. Tenderowizna.
3. Samuel.
4. Otręba.
5. Szczerbowa.
6. Papiernia czyli Myszków.
7. Stypa czyli Makieła.
8. Masłoń czyli Piętakiewicz.
Ich położenie oznaczono na mapie z tegoż roku. Posiłkując się stroną geoportal.gov.pl spróbuję opisać na jakich obecnie działkach znajdowały się młyny.
1. Olesiów czyli Mandat położony w Żarkach na działce Nr 2556/4. Zdaje się że młyn jest tam do tej pory. Ale z mapy z 1876 r. wynika też, że na przeciwko młyna na północ po drugiej stronie drogi istniały jeszcze 3 budynki przynależne do tejże osady młynarskiej. Jest to działka Nr 2558. Obecnie nie ma tam żadnych zabudowań.
2. Tenderowizna położony w Żarkach na działce Nr 2695/1. Działka jest dość duża, ale w tym miejscu obecnie znajdują się również budynki. Prowadzi do nich ulica Myszkowska. Nie wiem co tam się teraz mieści. W pobliżu tej osady, na północ, tak dziś jak i dawniej oznaczono staw.
3. Samuel położony w Żarkach na działce Nr 2487, a jakiś inny budynek należący do tej osady znajdujący się na północny wschód być może na tej samej jeszcze działce, bądź tej o Nr 2484. Czarna Struga w 1876 r. biegła tamtędy. Obecnie koryto jest bardziej na zachód. Najpewniej więc w międzyczasie nastąpiła regulacja.
4. Otręba położony na terenie Żarek Letniska na rzeczce Czarce. Prawdopodobnie leżał na terenie działek Nr 125, 261, 122.
5. Szczerbowa położony w Żarkach Letnisku na rzeczce Czarce. Działka Nr 771 (są w tym miejscu budynki).
6. Papiernia czyli Myszków. Położony w Myszkowie. Prawdopodobnie jest to obecna działka Nr 6618 lub sąsiednie. Miejsce to od 1876 r. zmieniło się.
7. Stypa czyli Makieła położony w Jaworzniku. Północna część działki Nr 772 bądź grobla na południowej części działki Nr 766/2. Wtedy istniał tylko staw na wschód od młyna. Obecnie stawów jest więcej.
8. Masłoń czyli Piętakiewicz położony w Jaworzniku. Działka Nr 388. W tym miejscu stoją budynki w otoczeniu trzech stawów. Na mapie z 1876 r. były tam dwa stawy: jeden na wschód, a drugi na południe od młyna. Obecnie widoczny jest trzeci staw na północ od zabudowań, powstały zapewne już po 1876 r.
Być może ktoś z was ma jeszcze inne, dodatkowe informacje co do wyżej wymienionych młynów, ich lokalizacji i tego co znajduje się tam obecnie.

Kilka dodatkowych informacji do obszernej listy podżareckich młynów:

Ad. 3. Nazwa najprawdopodobniej pochodzi od Gotfryda Samuela (syna Jana z młyna Szczerbowe), który kupił/wydzierżawił/zbudował młyn na podżareckiej Połomi. Samuelowie mieszkali tam na pewno jeszcze w okresie międzywojennym o czym świadczy akt ślubu 54/1927 familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-267-117...,363253601,363360601

Ad. 5. Młyn Szczerbowe w Żarkach Letnisku, nazywany też Szczyrbowizną lub Pustkowiem Samueli (w latach 1820-1850). W latach 70tych XXwieku działał tam jeszcze młyn, po którym pozostał do dzisiaj przepust widoczny dokładnie na zdjęciu satelitarnym w geopotralu. Budynek młyna został rozebrany choć pozostała jeszcze turbina wodna. Przodkowie obecnego właściciela nabyli młyn w drugiej połowie XIX w., być może od rodziny Samuelów, którzy osiedli tam w 1808 roku.

Witam,

wśród żareckich młynów, a właściwie w Leśniowie spotkałam się z nazwą " Na Skorupowym" pod Leśniowem. W 1833 roku młyn "prowadził" Antoni Mędel, córka jego Marianna wyszła za mąż za Jana Grudzińskiego.
W 1868 w młynie Bublowizna pracował i mieszkał Antoni Chłądzyński zięć Jana Grudzińskiego.

Czy ktoś z Państwa wie coś na temat tych dwóch młynów?

pozdrawiam
Alicja Doering

Krzysztof Łągiewka napisał:

Zenon Stawski napisał: Młyn Borowiec istniejący i czynny jeszcze w latach powojennych, może do lat sześćdziesiątych, leżący między Starą Brzeźnicą a Ważnymi Młynami. Czy może Ktoś orientuje się do kogo należał (własność) w pierwszych latach XX wieku. Czy to była część większego majątku ziemskiego czy też osobna własność osoby fizycznej.
Zenon

Aktem nr 1031 z dnia 30.04.1927 r. sporządzonym przed notariuszem Płanetą w Radomsku Stefan Lubomirski sprzedał osadę młynarską "Borowiec" o powierzchni 19.6440 ha należącą do dóbr Wólka Prusicka wraz z budynkiem młyńskim oraz jego urządzeniem Bolesławowi Sulwińskiemu za 12.000 zł przy czym dla Stefana Lubomirskiego ustanowiono prawo przejazdu.
W 1954 r. nieczynny od 1952 r. młyn był własnością Franciszki Sulwińskiej i spadkobierców Bolesława Sulwińskiego.
Poszukiwane są wszelkie fotografie tego młyna, a także informacje o właścicielach tej osady i innych osobach tamże zamieszkałych.

Dotarłem do nowych informacji w sprawie młyna "Borowiec". Otóż jak się okazuje istniały dwa młyny o tej nazwie na terenie gminy i parafii Nowa Brzeźnica. Bolesław Sulwiński w 1927 r. nabył młyn Borowiec należący do dóbr Wólka Prusicka, na rzeczce Kocince, a położony ok. 700 m na południe od tej wsi, pomiędzy Wólką, a Broniszewem. Młyn administracyjnie przynależał do wsi Wólka Prusicka. Ponieważ folwarki Wólka Prusicka i Broniszew należały do Stefana Lubomirskiego, a młyn leżał pomiędzy nimi, więc konieczne było prawo przejazdu. Obecnie ten młyn nie istnieje. Drugi młyn Borowiec leżał na prawym brzegu Warty przy ujściu rzeczki Pisia. Obecnie to jest miejscowość Ważne Młyny. Również nie istnieje. Ogólnie w miejscowości Ważne Młyny znajdowały się 3 młyny. Pierwszy na lewym brzegu Warty, należący do dóbr Prusicko, zwany Almierz. Spłonął 17 lipca 1931 r. Osadę młynarską Almierz o pow. 16.0044 ha właścicielka dóbr Prusicko Róża Lubomirska sprzedała 10 marca 1934 r. małżeństwu Piotrowi i Julii z Barczaków Małasiewicz za 10.000 zł. Młyna już nie odbudowano. W latach 60 tych XX w. zachowało się jeszcze ujęcie wody oraz wystające z wody drewniane pale. Obecnie niczego takiego nie dopatrzyłem się będąc na miejscu. Na przeciwko Almierza na prawym brzegu Warty położony był młyn Ważny vel Ważne, od okresu międzywojennego własność rodziny Witeckich. 200 metrów na wschód od młyna Ważny vel Ważne położony był młyn Borowiec. W okresie I RP były to tereny królewszczyzn. W czasach rozbiorów weszły w skład Ekonomii Wiewiec. Młyn Ważny został sprzedany wraz z innymi majątkami z tej Ekonomii 24 listopada 1831 r. Stefanowi Sławianowskiemu. W ten sposób przeszedł w ręce prywatne. Co do młyna Borowiec, który już od okresu międzywojennego był prywatny nie mam informacji, kto i w jaki sposób nabył go z tejże Ekonomii.
Do dóbr Prusicko należała również osada młynarska Kuźnica na rzeczce Kocince o pow. 24.6956 ha. Położona była w miejscowości o tej samej nazwie. Nie było na niej żadnych budynków. 30 kwietnia 1927 r. Stefan Lubomirski sprzedał osadę Bolesławowi Tasarzowi za 9000 zł.